İklim değişikliklerinden dolayı özellikle ülkemizde son yıllarda hastalık oranlarında artışlar gözlenmektedir. Şeker pancarında hastalıklara karşı etkin bir mücadele ile korunması, verim ve kaliteyi büyük ölçüde etkiler.

Yüksek verim elde etmek için, şeker pancarının çok dikkatli ve en iyi şekilde korunması gerekir. Şeker pancarı tarlanız için en büyük tehdit  zararlı ve hastalıklardır.

Pancarın, özellikle tohum çıkışı ve gelişme dönemlerinde  zararlı ve hastalıklara  karşı etkin bir mücadele programı ile korunması, verim ve kaliteyi önemli ölçüde etkilemektedir. Türkiye’de şeker pancarı ekim alanlarında görülen ve ekonomik önem taşıyan hastalıklar;

• Cercospora (yaprak lekesi)
• Rhizomania (kök sakallanması)
• Külleme
• Fusarium(kök çürüklüğü)
• Rhizoctonia (kahverengi kuru kök çürüklüğü)

Cercospora Hastalığı

Cercospora beticola mantarı hastalığa sebep olan etmendir. Mantarın zararı pancar yapraklarının lekelenip ölmesi, bitkide yeni yapraklar sürmesi şeklindedir. Bitkilerin kök büyümesi ve şeker biriktirmesi önemli ölçüde gerilemektedir. Hastalık yağış ve sıcaklık ortalamaları ile doğrudan bağlantılıdır. Hastalık genellikle bölgelerin rakımına göre değişmekle birlikte Haziran ile Temmuz ortasında bitkinin ilk olarak yaşlı yaprakları üzerinde görülmektedir. Cercospora belirtileri kahverengi olup kırmızımsı bir halkayla çevrelenmiştir. Bu lekelerin ortasındaki kısım mantarın sporlarıdır. Sıcaklık ve rutubetin artmasıyla birlikte yaprak üzerindeki lekeler aniden artarak yüzeyin tamamını kaplar. Lekeyle kaplanan yapraklar kuruyup ölür. Aşırı bulaşıklık durumunda yaprakların çoğu ölür ve bu durumda bitki yeni yapraklar sürmek zorunda kalır. Bu yeni yapraklar da sürekli olarak hastalığa yakalanır ve ölür bununla birlikte bitkinin şeker kaybetmesine neden olmaktadır.

Mücadele Yöntemleri

1. Toleranslı çeşitler ekilmesi
2. 4 yılda bir ekim nöbeti ile üretim yapılmalı
3. Etki mekanizmaları farklı fungusitler tercih edilmeli erken dönemde 15-20 gün aralıklarla uygulanmalıdır.

Rhizomania Hastalığı

Viral bir hastalıktır. Polymyxa betae mantarının sporları ile şeker pancarına bulaştırılan Pancar Nekrotik Sarı Damar Virüsü neden olur. Hastalık, su ve toprak taşınması ile bulaşıp, bulaşma için en uygun toprak sıcaklığı ise 25 ºC’dir İlkbahar sonu yaz ayları başında görülmektedir. Tarlada lokal şekilde hastalıklı bitkilerin yaprakları sararır ve azot noksanlığını benzeyen belirtiler görülür. Bitkilerin yaprak ayası ve sapları uzar. Kökler sakallanır ve yeterince büyüyemez. Köklerin boyuna kesiti alındığında sarı kahverengi kanallar olduğu gözlenir.

Rhizomania hastalığının tanısı sadece laboratuvar analizleriyle mümkündür. Çeşit seçimi zararın engellenmesinde atılması gereken ilk adımdır. Bulaşık olmayan sahalarda da yüksek verimli çeşitler seçilmelidir. Islahın en önemli amacı farklı hastalıklara dayanıklılık özelliklerini tek çeşitte toplayarak yüksek verime ulaşmaktır.

Mücadele Yöntemleri

1. Tek etkili mücadele yöntemi dayanıklı çeşitler kullanmalı.
2. Yeterli toprak drenajı, toprak yapısının iyileştirilmesi yapılmalı, aşırı sulamadan ve toprak taşınmasından kaçınılmalı.
3. Aşırı dozda gübre ve herbisit kullanılmamalı

Külleme Hastalığı

Şeker pancarının Cercospora’dan sonra en önemli yaprak hastalığıdır. Etmeni Erysiphe betae mantarıdır. Mantar, üretim yılının nisbi hava nemi ve sıcaklık seyrine göre Temmuz sonu Ağustos ortasında ortaya çıkıp zarar yapar ve hasada kadar bitki yapraklarının güneş ışığı alımını engelleyerek asimilasyonu yavaşlatır. Mantar, pancar yapraklarının üzerini grimsi-beyaz unsu bir tabaka ile kaplar. Bu ince beyaz tabaka halk arasında “bitkinin olgunlaştığı ve artık hasat zamanının geldiği” ifade edilse de bu düşünce son derece yanlıştır.

Halbuki külleme şeker pancarının şeker biriktirmesini engeller, kök büyümesi azalır, bitkinin solunumu artar, yeşil yaprak alanını azaltarak fotosentetik yolları bloke eder. Hastalığın etkisi en çok, geç ekim yapılan bitkilerde görülür ve şeker pancarında % 30 şeker verimi kayıplarına sebep olabilir ancak hastalığa karşı toleranslı çeşitlerin ekilmesi, genetik dayanıklılık mekanizmasını devreye soktuğu için bu hastalığın görüldüğü bölgelerde daha verimli sonuçlar doğurmaktadır.

Mücadele Yöntemleri

1. Dayanıklı çeşitler kullanmalı.
2. Farklı mantar ilaçları uygulanmalı

Fusarium Hastalığı

Fusarium oxysporum f.sp.betae mantarıdır. Bir yara paraziti olan bu mantar, Mayıs – Haziran aylarının çok yağışlı ve sıcak geçtiği yıllarda, köklerdeki yaralardan ve kılcal köklerden içeri girerek, köklerin ve tohum dallarının iletim demeti dokularını hastalandırır. Hastalık, şeker pancarında en erken Mayıs ayı ortasına ve en geç Temmuz ayı sonuna doğru ortaya çıkar. Tarlalardaki hastalık belirtileri, yer yer adacıklar içinde yaprakların geri dönüşümsüz ani solması, kısa zamanda kavrularak kuruması ve toplu bitki ölümleri şeklindedir.

Hastalığın başlangıcında, önce yaşlı yapraklarda ayaların kalın yan damarları arasındaki doku kısımları birden solar ve sararıp kavrularak kurur. Solma ve pörsümeler sırasında, yaprak ayaları orta damarları boyunca yanlarından ikiye katlanıp aşağı sarkmaya ve yaprak sapları ise, yukarıdan aşırtma küçük birer yay çizerek yere yatmaya başlar, iç dokularda çoğu kez iletim demeti halkalarından biri veya tamamı sararıp karararak, sarı, gri-kahverengi veya siyahi bir renk alır. Zamanla birer birer dümdüz yere serilip yatan yaprak ayalarının tamamı kurur ve baş kısmına çepeçevre bağlı kalır. Yapraklardaki bu semptomlar, hastalığın ilerleyen seyri içinde dıştan içe doğru sırayla, genç yapraklarda da tekrarlanır.

Mücadele Yöntemleri

1. 4 yıllık münavebe programı yapılmalı
2. aşırı sıcaklarda sulama yapılmamalı

Rhizoctonia  Hastalığı

Rhizoctonia Kök Çürüklüğü fungal hastalığına Rhizoctonia solani mantarı neden olur. Şeker pancarı kökünden baş kısmına kadar koyu kahverengi çürümeler görülür. Tarlada, konukçu bitkilerin bulunması, aşırı yağış ve yüksek İlkbahar ve Yaz sıcaklıkları, kötü toprak yapısı mantarın gelişmesini teşvik eder. Şeker Pancarında Kök Çürüklüğüne neden olan Rhizoctonia solani hastalık etmeninin oldukça fazla konukçu bitkisi vardır: Mısır, bazı Sebzeler, Çim, bazı adventif bitkiler. Bu hastalıktan en fazla zarar gören Şeker Pancarı tarlaları, aynı zamanda Mısır üretimi de yapılan tarlalardır. Hastalık tarlada Yaz sonu veya Sonbahar başında belirgin olarak görülür. Şeker Pancarı yapraklarında zararı, önce küçük, sonra giderek büyüyen lekeler şeklinde görülür. Kuruyan yapraklar, yeni yaprakların sürdüğü baş kısmına bağlı olarak toprağa serilirler. Yumrunun yüzeyinde kahverengi veya siyah kuru çürüklük oluşur.

Mücadele Yöntemleri

1. Ekim arasının uzatılması: Aynı tarlada başarılı bir şeker pancarı üretimi yapılabilmesi için ekim arası 3-5 yıl olmalıdır
2. Münavebede konukçu bitkiler yer almamalı ve yabancı ot mücadelesi iyi yapılmalıdır
3. İyi bir toprak yapısı oluşturulmalıdır (özellikle toprak sıkışması önlenmelidir)
4. Hastalıklı pancarlar silolaya alınmamalıdır

EREN ÇAĞLAR BAL     ZİRAAT MÜHENDİSİ