‘’Türkiye’nin lisanslı depolama kapasitesi 8,6 milyon ton’’

Serdar bey ilk olarak, lisanslı depoculuk nedir?

Lisanslı depoculuk sitemini 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ve bu kanun hükümleri doğrultusunda çıkartılan yönetmelik ve tebliğler düzenlemektedir.

Lisanslı depoculuk yüksek standart ve kapasitede depo yapımını temin eden, ürün depolanması için yaygın bir sistem oluşturan, ürünün emniyetini ve kalitesini koruyan, sınıf ve derecelerinin yetkili sınıflandırıcı laboratuvarları tarafından belirlenmesini ve sınıfına göre depolanmasını sağlayan, ürünlerin mülkiyetini temsil eden, finansmanını ve teslimine yarayan Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) aracılığıyla Türkiye Ürün İhtisas Borsası platformunda elektronik ortamda alım ve satışının yapılmasına imkan tanıyarak tarım ürünleri ticaretini kolaylaştıran bir sistemdir. Lisanslı depolarda hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı, kuru kayısı, kuru üzüm, Antep fıstığı, süt ürünleri depolanabilmektedir.

Peki, lisanslı depoculuğa ne gibi devlet destekleri var?

Devlet, lisanslı depoculuğun geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla bu alanda yatırım yapacak işletmelere, lisanslı depolara ürün teslim eden mudilere ve lisanslı depolardan ürün alım-satımı yapan tüccar ve sanayicilere çeşitli destekler sağlamaktadır. Ürünlerini lisanslı depoya stoklayarak ELÜS aracılığıyla satışını yapan üreticiler yüzde 2 stopajdan muaftır. Lisanslı depoya bırakılan ürün için üretici adına elektronik ortamda düzenlenen ürün senetlerinin el değiştirmesinden doğan kazançlar Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi’ndenistisna tutulmuştur. Ürünlerin lisanslı depolara ilk tesliminde ve borsadaki alım satımında Katma Değer Vergisi (KDV)istisnası getirilmiştir. Lisanslı depo işletmesi ile mudi arasında yapılan sözleşmeler ve ürün senetleri Damga Vergisi’nden muaftır. Ürün senediyle satış işlemlerinde yüzde 2’lik SGK ve Bağ-Kur prim kesintisi yapılmamaktadır. Tarımsal Üretim Kayıt Sistemi (TÜKAS) ve Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı üreticilere, üretici örgütlerine kira ve nakliye desteği ödenmektedir.

Lisanslı depoculuğun tarımdaki önemini nasıl anlatırsınız?

Lisanslı depolarda hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı, kuru kayısı, kuru üzüm, antepfıstığı ve süt ürünleri depolanabilmektedir. Ülkemizde toplam 35-40 milyon ton civarında hububat, baklagiller ve yağlı tohumlar üretimi yapılmaktadır. Ayrıca dünya üretiminde ve ihracatında ilk sıralarda bulunduğumuz fındık, kuru kayısı, Antep fıstığı, zeytin, zeytinyağı, kuru üzüm, kuru incir gibi ürünler de bulunuyor. Ülkemizdeki üreticilerin küçük ölçekli üretim yapması, depolama ve finansman imkanlarının yetersiz olması nedeniyle, ürünlerini bekletmek yerine yoğun arza bağlı olarak fiyatların düşük olduğu hasat döneminde satmak zorunda kalmaktadırlar. Diğer taraftan alıcıların da hasat döneminde arz edilen miktardaki ürünü stoklayabilecekleri yeterli depo ve finansman gücüne sahip olmamaları nedeniyle, alımlarını tüketime bağlı olarak yıla yaymak zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle hasat dönemlerinde piyasa fiyatları üretici aleyhine oluşabilmektedir.

Lisanslı depolara üretici, tüccar ve sanayiciler tarafından stoklanan ürün karşılığı düzenlenen elektronik ürün senetleri rehin edilerek finans kuruluşlarından  uygun koşullarda kredi sağlanabiliyor. Bu durum çiftçilere ürünlerini hasat döneminde satmadan lisanslı depolarda bekletme ve hasat sonrasında daha iyi fiyatla satma fırsatı sunuyor.  

Bu imkan tüccar ve sanayicilerin de depo yatırım maliyetine katlanmaksızın, ürünlerini lisanslı depolarda stoklayarak finansman imkanı tanıması nedeniyle hasat döneminde daha fazla ürün alabilmesini sağlıyor. Böylece hasat dönemindeki arz-talep dengesizliği büyük ölçüde önlenmekte, çiftçiler hasat dönemindeki depo ve finansman ihtiyaçlarını karşılayarak ürünlerini bekletebilmekte ve talebin arttığı dönemlerde daha iyi fiyata satabilmektedirler.

TMO’nun ürün alımları ile lisanslı depolar arasında herhangi bir bağlantı var mı?

Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), 2016-2017 döneminden itibaren kendisiyle protokol yapan lisanslı depolar üzerinden alım yapmaya başladı.  Lisanslı depo şirketleri TMO ile protokol yaptığı takdirde, TMO’ya ürün satacak üreticiler lisanslı depolara yönlendiriliyor. TMO bu politikasıyla kendi işyerlerinde alım yerine, üretici alımlarını lisanslı depolara yönlendiriyor ve lisanslı depolar daha büyük oranda doluluğa ulaşıyor.

Son olarak rakamlardan bahsedelim. Türkiye genelinde lisanslı depoculukta son durum nedir?

Türkiye genelinde 8,6 milyon ton kapasiteye sahip toplam 163 lisanslı depo faaliyet gösteriyor. Ticaret Bakanlığından izin alan ve yapımı devam eden 110 lisanslı deponun daha hayata geçirilmesiyle kapasite 15,9 milyon tona çıkacak. Türkiye açısından stratejik öneme sahip tarımsal mahsullerin üretiminin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve belirtilen olumsuzlukların ortadan kaldırılabilmesi için gelişmiş ülkelerdeki gibi lisanslı depoculuk sistemi önemli bir çözüm.